Vantajem Ho Desvantajem “Dijitalizasaun Radio Komunidade” Hodi Atualiza Informasaun Ba Públiku

0
2,490 views

Dijitalizasaun Radio Komunidade Hodi Atualiza Informasaun Ba Publiku, Sei Aumenta Liu Tan Komprensaun Husi Ita Tomak Konaba Papel Housi Radio Komunidade

Antes ita hakat ba tema ida ne’e akarak dehan deit liu husi introdusaun ida ne’e katak, Timor-Leste nudar nasaun ida ne’ebe mak iha diversidade povu no kultura. Aumenta tan, ho lingua ofisial Portuges no Tetun, iha mos dialetu 33 ne’ebe kualia iha Municipiu 12 Iknlui RAEOA. Atu bele asegura diversidade hirak ne’e hodi bele fo mos kontribusan ba prosesu demokratizasaun ne’ebe mak lao buras hela iha ita nia rai doben ne’e, Timor-Leste persija iha media ida ne’ebe mak bele garante diversidade hirak ne’e bele moris tuir orijinalidade ne’ebe mak sai nudar identidade husi nasaun otas nurak ida ne’e.

Radio komunidade nu’dar media ida ne’e mak bele fasilita povo ho nia kultura atu moris no buras ba bebeik. Radio komunidade nu’udar kanal ida ne’ebe mak bele ajuda komunidade hodi bele dejenvolve ninia identidade no mos bele hetan informasaun ne’ebe los liu husi komunidade nia dialetu rasik.

Lia fuan hamulak tradisaun ne’ebe mak ema uza, barak mak lakon iha tinan barak liu ba. Ema uitoan maka bele le jornal, ema barak mak lahatene le. Tuir survei hatudu katak ema hetan informasaun barak mak liu housi radio komunidade– partikularmente sira ne’ebe maka hela iha Municipiu – ne’ebe eletrisidade iha suco no aldeia balun mak seidauk asesu ba linha eletricidade, tamba ne’e papel radio komunidade importante tebes oinsa mak bele divulga informasaun ba komunidade iha area remotas sira.

Estasaun radio komunidade estabelese ona iha municipiu sira inklui RAEOA i laos iha deit municipiu maibe mos iha suco hanesan Suco Bucoli, no Posto Administrativu hanesan Maubisse Rasik ho Atauro.

Estasaun Radio hirak ne’e sei la’o hela, maibe ita nia mehi seidauk atinji tanba menus rekursu humanus, rekursu financeiro e mos ekipamentus balun mak labele halao operasaun ho diak.

Faktus hatudu mai ita katak estasaun radio sei la’o hela, indika katak sei iha komitmentu iha komunidade ida-idak atu funsiona nafatin sira nia estasaun radio – maske ba oras balun kada loron. Estasaun balun produs ona notisia lokal, kria mos programa debates no diskusaun iha radio, ida rua mak sei toka deit muzika no informasaun uitoan deit.

Iha Timor-Leste, hahu iha 2001, Radio Komunidades estabilizadu ho suporta housi duadores Internasionais. Kondisaun ne’e, diferente ho radio komunidades housi nasaun seluk ne’ebe estabilizadu ho fundu hosi partisipasaun komunidade. Ida ne’e mak sai nudar difikuldades ba radio komunidade sira iha Timor-Leste atu hetan partisipasaun husi komunidade liu-liu atu hetan suporta finansamento.

Tamba mosu iha komunidade nia persepsaun ne’ebe mak moris ba bebeik katak estasaun radio komunidade sira ne’e, na’in husi ONG no hetan suporta husi ONG sira.

Atu aumenta liu tan katak konfuzaun nebe mak mosu ne’e, komplika fali fungsaun housi radio komunidade ne’e rasik iha Timor-Leste, ne’ebe tuir faktus hatudu katak to’o ohin loron sidauk iha participasaun maksimu husi komunidade ba radio komunidade sira iha Timor-Leste, maske radio ne’e hanaran-an ho naran radio komunidade.

Biar ba nune’e maibe iha radio komunidade balun komesa hetan participasaun husi komunidade, maibe ida ne’e fila fali ba politika no jestaun husi jestor no voluntariu sira iha kada estasaun radio komunidade, inklui konselhor radio

Espera katak ho mudansa teknologia nebe iha hanesan dijitalizasaun radio komunidade hodi atualiza informasaun ba publiku, sei aumenta liu tan komprensaun husi ita tomak konaba papel housi radio komunidade no mos bele diriji ita atu hamosu dialogu entre maluk radio komunidade sira no komunidade tomak atu hetan dalan nebe mak diak liu hodi bele dezemvolve stasaun radio komunidade tomak iha nasaun ida ne’e, nune’e bele hakbesik komunidade ba no mai iha radio komunidade.

Ho dijitalizasaun ne’ebe estabelese ona hein katak ida ne’e bele sai hanesan matadalan ida ho nia objetivu atu fo dalan ba estasaun radio komunidade atu bele ajuda halibur komunidade, hamosu mudansa sosial hodi hasa’e kualidade radio komunidade iha future oin mai.

Iha dalan oi oin atu determina katak estasaun radio komunidade ne’e lao ka lae? Se lao karik halo oinsa mak  radio komunidade refere bele lao?

Tuir president Bill Sieming, ba organizasaun media developing Radio Partners, halibur hanoin ka ideias balun kona ba  buat ne’ebe nia fiar hanesan pasu esensial ba radio komunidade atu  serve komunidade efetivament no buat sira ne’e maka inklui hanesan tuir mai ne’e:

  • Estasaun Radio tenke iha missaun klaru
  • Estasaun radio tenke iha audensia definidu
  • Iha jeitu ka iha modelu kona ba aprezentasaun iha radio
  • Reputasaun husi radio komunidade tenke independente
  • Promove programa lokal no musikas sira.
  • Kria relasaun ho stakeholder sira, inklui konselho radio, staff, doador, reklamador no rona nain ne’ebe iha interese hodi enkoraja programa kreativu sira hanesan puisia, musika lokal, kultura lokal etc iha RACOM.
  • Iha independecia ba finanseiru
  • Klibur ka konselho tenke ativu iha radio
  • Kode etika  obrigatoriamente tenke esiste no estabelese iha RACOM ba jestor, ho staff ka voluntariu sira, perante halao kna’ar iha radio komunidade, nue’e la bele iha intervensaun pessoal ruma iha estasaun radio komunidade.

Papel radio komunidade importante tebes no precisa kritiku no iha obrigasaun fahe programa informasaun tantu lokal no nasional ba komunidade, konfirma katak komunidade ne’ebe hakarak hetan oportunidade hodi hola parte iha estasaun radio komunidade, ne’e importante tebes, tamba radio komunidade mai husi komunidade, ba komunidade no iha komunidade. signifika katak, informasaun hotu ne’ebe mai husi komunidade sei fila hikas fali ba komunidade, liu husi transmisaun.

Tamba ne’e se ita koalia konaba vantajem no desvantajem la ses mos ho rekursu sira nebe hanesan ohin mensiona.

Vantazem

Vantajem radio komunidade, familiar, lais no direta, katak instrumentu  ne’ebe lais liu husi jornal nomos tv, iha hato’o informasaun ba publiku, sei la liu husi prosesu ne’ebe todan no lori tempu barak hanesan transmisaun tv ou jornal, tamba radio ninia servisu mak reporter sira ba iha terenu hato’o informasaun Liu deit husi telefone, bele diretamente hato’o noticias konaba akontesimentu nebe akontese iha terenu.

Vantajem seluk tan mak:

Radio bele repete fali: radio provizoriamenete natural (transient nature) tamba ne’e nia bele fo sai hikas fali informasaun nebe fo sai ona ho lais.

Radio nia natureza feleksibilidade

Transmisaun radio bele rona wainhira halao hela aktividades balun no la impata aktividades sira seluk nebe ita halao hela hanesan, tein, lori kareta, estuda, no lee koran ka livru ruma.

Desvantazem husi radio:

Transmisaun radio lakon lalais no facil haluhan, no rona nain labele rona fali saida mak sira rona dadaun, no la hanesan ho le’e jornal nebe ita sei bele le’e fila fali  husi saida mak  ema hakerek.

Radio mos iha nia parte fraku ida mak dala ruma mosu signal nebe ladun mos no la kobre ba ema barak ka rona nain barak ou ho lian seluk ita bele dehan gangguan teknis ou ”chanel noise factor”.

Liga ho online mos hanesan, se internet falha bebeik ka saldo iha telemovel la iha bele fo impaktu ba ita hodi asesu radio ho online.

Escritor Joaquim de Fatima Coutinho

Editor; Joaquim de Fatima Coutinho

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments